Komîsyonê ma yê Ziwan, Kultur û Hunerî derheqê hêrîşanê ziwanê Kurdkî de rêxistina ma ya Amedî de beyanatêk da çapemenîye. Metno Kirmanckî û Kurmanckî yê beyanatî wina yo:
Awanbîyayîşê komare ra heta nika her tewirê teda û hêrişî, ziwanê Kurdkî ser o ameyî averberdiş. Şarê Kurdî semedê polîtîkaya qedexekerdişê ziwanê Kurdkî ra heta ewro zî zaf tade dîyî. Wa bêro vîrê şima Kurdan bi hezaran qased û kitabê Kurdkî binê herra de nimitî. Seba qisekerdişê bi ziwanê Kurdkî zaf Kurdî ameyê qetilkerdiş, derbkerdiş û hepskerdiş. Zîndanan de seba Kurdkî hepsîyê Kurdî rê îşkence ame kerdiş.
Polîtîkayê çinkerdişî yê ke heme hukimatanê Tirkîya ray berdî, 2016î de bi destê qeyûman ameyî dewamkerdiş. Seba ke şaredarîyê ma xizmetê zafziwanî şarê xo rê kerdêne, bî hedefê tifaqê faşîstî û yewperestî. Hemşaredarê ma warê xorayîrberdişê herêmîye de averberdişê kar û xebatê pawitiş û averberdişê ziwanê Kurdkî û kulturê kurdewarî, her warê cuya komelî de xebatê zafhetî, zafziwanî aver berdê, coka rejîmê qeyûman reyna verê xo da şaredarîyanê ma. Zîhnîyetê AKP û MHPî hema zî nê polîtîkayanê qeyûmî ra fek veranêda û raya hîrêyin qeyûmî tayînê şaredarîyanê ma Mêrdîn, Êlih û Xelfetî kerdî.
Qeyûman sifte projeyê ma yê ziwan, cinî û domanan hedef girewtî. Çimkî xebatê ziwan û cinî verê polîtîkayanê înan ê asîmîlasyonî de asteng bî, înan waşt ke xoverdayîşê ziwanî bin bifînê. Çi heyf ke ma vînenê ke kîştêk ra ziwan û kulturî ser o hêriş bi destê qeyûman beno û kîştêkî bînî ra zî konseranê Kurdkî qedexe kenê. La ma zanê ke deyîrî hişê komelan de sey leteyêkê mîrasî yo kolektîf yenê hesibnayene. Coka kes nêeşkeno înan qedexe bikero û têhetameyîşê komelî sînordar bikero.
Ma sey Partîya DEMî çarçiweya rayîrberdişê herêmî yê zafziwanî û zafkulturî de, heme kar û xebatanê xo de ziwanê Kurdkî û kulturê kurdewarî, asta tewrê corî de esas girewtê, seba pawitiş û averberdişê înan her milî ra, her dem û her ca de bi awayêkê şenber, domdar, mayînde, xelqker û netîcegirewte her kar û xebatanê muhîmî ma kerdê û wa bêro zanayîş ke ma do xoverdayîşê ziwanê xo dewam bikerê.
Ziwan û kulturî yewbîyayîşê pêro neteweyan û temînatê yewbîyayîşê komelkî yê. Verba nê cîyakerdişî û qedexeyan ma wazenê her kes verba ney helwêst bigîro û ma venga her kesî danê derûdorê ziwan û kulturî de verba qeyûman yew bibê û wayîrê îradeya şarê xo bivejîyê. Şarê Kurdî îradeya xo ra vizêr wayîr vejîya do ewro zî wayîr bivejîyo. Ganî hukimata AKP û MHPî polîtîkaya lêmine ya qeyûmî ra fek verado, îradayê şarî ra ganî hûrmet nîşan bido. Ma bi rehetî nêresayê nê qonaxî, ma zaf berdêl dayî, wa ti kes nêvajo ma rê, doz û dewaya ziwanê xo fek veradê, ma do bi eynî xebat û xîretî doz û dewaya xo bidomnê.
Bi nê wesîleyî ma reyna eşkera kenê ke ganî ziwanê Kurdkî bibo wayîrê statuyê fermî û ziwanê perwerdeyî. Heta ke ma heqê ziwanê xo bi dest bifînê ma do nêvinderê.
Weş bo Ziwanê Kurdkî!
Weş bo xoverdayîşê ziwanê Kurdkî!
13 Teşrîna Peyêne 2024
Êriş û zext û zordariyên li ser zimanê Kurdî ji destpêka komarê û heta niha bi awayekî bênavber didomin. Di sedsala çûyî de desthilatdarên yekperest ev welat kirin goristana çand û zimanan û hemû zimanên li vî welatî kuştin. Êrişa herî mezin jî li ser zimanê Kurdî hat kirin. Ji ber êriş û zordariyan gelê Kurd bi hezaran qaset û pirtûkên Kurdî di bin axê de veşartin. Ji ber axaftina bi zimanê Kurdî gelek Kurd hatin qetilkirin, derbkirin, îşkencekirin û girtin. Di zindanan de ji ber Kurdî girtî hatin îşkencekirin. Bi sedsalekê zext û zordarî bi awayekî dijwar li ser Kurdî û nirxên kurdewar hatin meşandin. Di sedsala 21emîn de hê jî li Tirkiyeyê zimanê Kurdî wek zimanekî qedexe, nenas, nediyar û tune tê hesibandin. Di hemû desthilatdariyên Tirkiyeyê de feraseta tunehesibandin, redkirin, bişaftin û hewldanên jiholêrakirinê hatin domandin, zêdekirin û kûrkirin. Hişmendiya yekperest a ku bi neyartiya Kurdî polîtîkayên xwe didomîne niha jî bi awa û rêbazên cuda hewl dide ku Kurdî ji holê rake. Ji bo vê armancê jî gelek rê û rêbazên nû diceribîne.
Polîtîkayên çandkujî û zimankujiyê yên ku sed sal berê niha hatibûn sîstematîzekirin û meşandin heta niha xisareke mezin di warê zimanî û çandî de derxistin holê. Ji serê sedsala 21emîn heta niha ev polîtîkayên zimankujiyê, bi destê hikûmetan, mufetîşên giştî, memûrên rêveberiya awarte hatin meşandin. Bi raporên veşartî, bi cezayên pereyan, bi qedexe û zextan, bi reftarên qirkirina spî û bi çalakiyên pisporane yên mihendisiya siyasî, xwestin ku van polîtîkayan bigihînin encamekê. Ev polîtîkayên ku sed sal berê niha hatibûn sîstematîzekirin, îro jî ji aliyê qeyûmên hikûmeta AKP-MHPê ve tên domandin. Bi destê qeyûman ew polîtîka adapteyî şert û mercên îro kirine û dixwazin bi rêya pergala qeyûman encam bi dest bixin. Lewma dîsa qeyûm tayînî şaredariyên me yên Mêrdînê, Êlihê û Xelfetiyê jî kirin û vîna gel bi awayekî dagirkerî desteser kirin. Bi tayînkirina qeyûman berî her tiştî destdirêjî xizmeta pirziman kirin. Di malperên şaredariyan de xizmeta bi Kurdî rakirin; li gel desteserkirinan li gelek cihan konserên bi kurdî hatin betalkirin û êrişên li ser zimanê Kurdî zêdetir û berfirehtir bûn.
Li dijî van polîtîkayên tunekirinê, gelê Kurd, di dawîya çaryeka sedsala 20emîn de bi daxwaza azadiya çand, ziman û nasnameya xwe dest bi têkoşîna parastin û pêşvebirina nirxên xwe yên neteweyî kir. Bi vê têkoşînê re zimanê Kurdî roj bi roj bi pêş ket û berbelav bû. Îro bi milyonan Kurd ji bo parastin, pêşvebirin û azadiya zimanê Kurdî têdikoşin û li ber xwe didin. Em bi hêsanî negihîştin vê qonaxê. Me gelek berdêl dan. Bila tu kes nebêje qey em ê doza zimanê xwe berdin, em ê zimanê xwe di tariyê de bihêlin. Qeyûm û hêzên ku îro hewl didin vîna gelê Kurd desteser bikin û ji holê rakin bila baş bizanin ku zimanê Kurdî hebûn, nirx û xeta Kurdan a bingehîn û jêneger e; me çawa heta niha ji bo doza zimanê Kurdî têkoşîn kiribe em ê îro jî bi heman xebat û xîretê têkoşîna xwe bidomînin û mezintir bikin.
Em wek Partiya DEMê li ser bingeha polîtîkayên pirzimanî û pirçandiyê dê her dem û li her derê têkoşîna xwe ya ji bo zimanê Kurdî û hemû nirxên kurdewar bi awayekî herî şênber, domdar, mayînde û encamgir bilindtir û berfirehtir bikin.
Bi vê boneyê em careke din dibêjin ku divê zimanê Kurdî bibe xwedî statuyeke fermî, bibe zimanê perwerdehiyê. Ji bo vê jî em bang û gazî li hemû Kurdan, partî, sazî, platformên azadîxwaz û demokratîk û hemû derdorên mirovahîparêz dikin ku di serî de li Kurdistanê li hemû cihên ku Kurd lê dijîn li dijî her cureyê qeyûm, tunehesibandin û hewldanên jiholêrakirina zimanê Kurdî têkoşîna hişmendî, rêxistinkirin û perwerdehiya zimanê Kurdî li her derê bilindtir û berfirehtir bikin.
Bijî Zimanê Kurdî!
Her Bijî Têkoşîna Ji Bo Zimanê Kurdî!
13 Mijdar 2024